Balığın Adı
Türkçe: Barbunya
İngilizce: Red Mullet
Latince: Mullus Barbatus
Vatanı ve İklimi:
Barbunya balığı Senegal, Doğu Atlantik, Kanarya Adaları, İngiltere adaları, Karadeniz ve Akdeniz’de geniş coğrafi dağılım gösteren demersal* bir balık türüdür. Perciformes takımının mullidae ailesine ait bir tür olan barbunya balığı, sıcak ve ılık denizlerin 100-300 metre derinliklerinde bulunur ve sürü halinde yaşar. Genel olarak, dipleri kumlu veya çamurlu sahil bölgelerini tercih eder. Yaz sonu ve sonbahar aylarında tüketilen barbunya balığı, ülkemizde daha çok Akdeniz ve Ege denizlerinde bulunur.
Tür Özellikleri:
Barbunya balığının dış görünüşüne bakıldığında, yüzgeçlerinde sarı renk, geri kalan kısımlarında ise kırmızı renk baskın olup, çizgisi yoktur. Vücudunun yan taraflarından biraz basık görünümlü olan balığın, karın yüzgeçleri göğüs yüzgeçlerinin altında bulunur. Vücut oranına bakıldığında; baş kısmı, kuyruk bölgesine göre daha büyüktür. Cinsiyet olarak ilk 2 yıl büyüme hızları birbirlerine benzemektedir. Daha sonraki 5 yıl içinde, dişi balıklar erkek balıklara göre 6 cm daha uzun olur. Ortalama uzunlukları 12-15 cm olmasına rağmen, 45 cm’ye kadar uzayabilirler. Etçil bir balık olan barbunya balıkları, genellikle yumuşakça ve kabuklularla beslenirler. Kurt, ıstakoz, yengeç yavruları ve küçük balıklar temel besinlerinden bazılarıdır. Ortalama 10-12 yıl yaşam süresi vardır. Su ısısı artınca, derinlerden sahillere dönemlik olarak göç ederler.
Karadeniz ve Azak denizlerinde, mayıs-temmuz aylarında su sıcaklığı 19-23°C arasında olduğunda, 10-25 m arası derinliklere 15-100.000 adet yumurta dökerler. Yumurtaları pelajik* olup, çapları 0.65-0.75 mm arasında olur. Yumurtadan çıkan larvalar, iki ay gibi bir süre pelajik yaşadıktan sonra, erginler gibi diplerde yaşamaya başlar. Barbunya balığı ve tekir balığı benzerlikleri nedeniyle çoğu zaman karıştırılır. Aralarındaki en belirgin farklılık, barbun balığının başının üst kısmı dik veya dike yakın bir şekilde birdenbire sonlanması ve vücudu boyunca sarı bantlar bulunmamasıdır.
Faydaları ve/veya Zararları:
Balıklar, çeşitli besin öğelerini içeren ve D vitamini, B12 vitamini ve selenyum gereksiniminin ortalama 4’te 1’ini karşılayabilen iyi bir kaynaktır. Yağlı balıklar, daha çok omega-3 içeren balıklardır. Yağlı bir balık türü olarak sınıflandırılan barbunya balığının, 100 gramlık porsiyonu mevsimine göre ortalama 350-2690 mg arasında EPA ve DHA içerir. Sonbahar aylarında n-3 VLCPUFA seviyeleri artar. 100 g’da 4.92 g yağ bulunan barbun balığı, 0.70 g ω-3, 0.07 ω-6 içerir. Omega 3 plazma trigliseritleri; dinlenme kalp atım hızı, aritmiler, ateroskleratik plak, kan basıncı ve platelet agregasyonu üzerinde faydalı fizyolojik etkilere sahiptir. Amerikan Kalp Derneği, koroner kalp hastalığı olan kişilerin günde 1 g uzun zincirli omega-3 almalarını önermektedir.
Deniz ve tatlı sularda meydana gelen kötü yapılaşma, endüstriyel atıklar ve kazalar, sularda kirliliğe sebep olmaktadır. Bu kirlilik, başta kurşun (Pb), cıva (Hg), bakır (Cu), çinko (Zn), arsenik (As), kadmiyum (Cd) olmak üzere, çeşitli ağır metallerin suya ve dolaylı olarak da su ürünlerine geçmesine sebep olur. Bu ağır metaller suda az bulunmasına karşın, hepsi su hayvanları için toksik etki gösterir ve 1 ppm dozu öldürücüdür. Barbunya balıklarında bulunan ALA-D enziminin aktivitesi kurşun maruziyetinin biomarkerı olarak incelenir.
- Ülkemizde, Ege denizinde yapılan çalışmalarda; barbunya balıklarında kurşun, cıva ve kadmiyum olduğu tespit edilmiştir.
Bilgilendirme:
Amerikan Kalp Birliği, haftalık 340g balık tüketilmesini önermektedir. Türkiye’de balık tüketimi, “The GEMS/Food Consumption Cluster Diets” veri tabanı incelendiğinde, haftalık ortalama 250g olarak bildirilmiştir. Yapılan bir çalışmada; günlük ω-3 ihtiyacımızın 1.6g olduğu ortaya çıkmıştır. Ülkemizdeki mevcut balık tüketim miktarına göre, haftalık ω-3 ihtiyacımızın karşılanmadığı açıkça görülmektedir. Her ne kadar kıyı bölgelerimizde yoğun balık tüketimi görülse de, ülke geneline baktığımız zaman Türkiye’de balık tüketimi diğer dünya ülkelerine kıyasla çok düşüktür.
- Su ürünleri, sağlıklı ve dengeli beslenmede önemli bir yere sahip olmakla beraber, aynı zamanda sağlık problemlerinin en aza indirgenmesi konusunda da fonksiyonel işlev gören besinlerdir. Bu sebeple; toplum balık tüketimi konusunda bilinçlendirilmeli, balık tüketimini artırıcı faaliyetler yapılmalı ve balık tüketiminin önemi anlatılmalıdır.
100 gram Barbunya Balığı’nın besin değerleri:
| CHO (g) | Na (mg) | I | Vit. A (µg) |
| 0 | 52 | 65 | 0 |
| Protein (g) | K (mg) | F (µg) | Vit. C (mg) |
| 20 | 386 | 130 | 0 |
| Yağ (g) | P (mg) | Fe (mg) | w-3 (g) |
| 3 | 212 | 0,2 | 0,7 |
| Kalori (kkal) | Ca (mg) | Vit. B³ (mg) | w-6 (g) |
| 124 | 0 | 6,7 | 0,2 |
Pelajik: Yüzeyde yaşayan.
BECKER, W., DARNERUD, P. O., & Grawé, K. P. (2007). A Risk Benefit Analysis Based on the Occurrence of Dioxcin/PCB, Methyl Mercury, n-3 Fatty Acids and Vitamin D in Fish. Rapport.
Elagizi, A., Lavie, C. J., Marshall, K., DiNicolantonio, J. J., O’Keefe, J. H., & Milani, R. V. (2018). Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids and Cardiovascular Health. Progress in Cardiovascular Diseases.
Erkan, N. (2013). TÜRKİYE’DE TÜKETİLEN SU ÜRÜNLERİNİN OMEGA-3 (ω-3) YAĞ ASİDİ PROFİLİNiN DEĞERLENDİRİLMESİ.
Fernández, B., Gómez, C. M., & Benedicto, J. (2015). Delta-aminolevulinic acid dehydratase activity (ALA-D)in red mullet (Mullus barbatus) from Mediterranean waters as biomarker of lead exposure. Ecotoxicology and Environmental Safety, 209-216.
GÜMÜŞ, B., İKİZ, R., & ÜNLÜSAYIN, M. (2009). BARBUN BALIĞI {Mullus barbatus)’NIN SICAK DUMANLAMA SONRASI BESİN BİLEŞENLERİNDEKİ DEĞİŞİMLER. İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 15-24.
HARRIS, W. S. (2004). Fish oil supplementation: Evidence For Health Benefits. CLEVELAND CLINIC JOURNAL OF MEDICINE, 208-221.
Merdzhanova, A., Makedonski, L., & Stancheva, M. (2013). Black Sea Shad and Red Mullet As Sources of Omega 3 Fatty Acids.
ÖZDEN, Ö., MOL, S., & ERKAN, N. (2008). Su Ürünleri ve Besleme. İbb Basımevi.
ÖZVAROL, Z. A., BALCI, B. A., ÖZBAŞ, M., GÖKOĞLU, M., GÜLYAVUZ, H., TAŞLI, A., . . . KAYA, Y. (2006). Antalya Körfezi’nden Avlanan Barbunya Balığı (Mullus barbatus L., 1758)’nın Büyüme Özellikleri Üzerine Bir Araştırma. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 113-118.
Striped Red Mullet. (2014). Seafish Species Guide.
T.C Milli Eğitim Bakanlığı. (2011). Balıklar. Denizcilik. Ankara.
T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI. (2006). BALIKLAR. MEGEP YİYECEK İÇECEK HİZMETLERİ. Ankara.
